خلاصه سیرت رسول الله صلی الله علیه و آله (کتاب)

«خلاصه سیرت رسول الله (صلی الله علیه و آله)» تألیف قاضى محمد بن عبداللّه بن عمر، عالم سنّی قرن هفتم هجرى، خلاصه‌اى از کتاب «سیرت رسول اللّه»، در موضوع سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است.

نام کتاب

مهمترین و قدیم ترین اثر در موضوع سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله نوشته ابن اسحاق (م، ۱۵۰ ق) است که ابن هشام آن را تهذیب و تقریر کرده و امروزه سیره ابن‌هشام از منابع مهم سیره و مغازى است. عده‌اى این کتاب را ترجمه یا تلخیص کرده‌اند که رفیع‌الدین اسحاق بن محمد همدانى قاضى ابرقوه (۵۸۲-۶۲۳ ق) از جمله مترجمان این اثر است. نام این ترجمه «سیرت رسول اللّه(ص)» است و کتاب حاضر خلاصه آن به شمار مى‌رود.

نام کتاب، بنابر آنچه در کتیبه عنوان در همین صفحه نوشته شده، «سیرة النبى» است؛ ولى چنان که مى‌دانیم این عنوان هم براى اصل عربى کتاب و هم براى ترجمه فارسى آن، یعنى «سیرت رسول الله»، آورده شده است. براى آن که کتاب حاضر از اصل عربى و فارسى آن تمیز داده شود، عنوان «خلاصه سیرة النبى» یا «خلاصة السیره» براى آن برگزیده شده و به اعتبار اصل آن، عنوان «خلاصه سیرت رسول الله» یافته است.

محتوای کتاب

کتاب «خلاصه سیرت رسول اللّه» در هشت باب تنظیم گشته و تقریباً یک سوم اصل فارسى آن یعنى «سیرت رسول اللّه» نوشته قاضى ابرقوه است که در سى باب مرتب شده است. اما از مقایسه این دو کتاب بخوبى مى‌توان دریافت که این خلاصه بطور موجز حاوى تمام مطالب اصلى کتاب «سیرت رسول اللّه» است و با خواندن این کتاب مى‌توان اجمالا از اصول وقایعى که در آن کتاب آمده است آگاهى یافت. از این رو باید گفت مؤلف این کتاب، در خلاصه نویسى و فنّ ایجاز مهارت کامل داشته است.

عناوین ابواب هشت‌گانه کتاب عبارتند از: نسب پیامبر، وُلات خانه کعبه در جاهلیت، معجزات رسول الله، بعثت، بیعت مردم مدینه و هجرت بدانجا، بیان غزوات، گسترش اسلام و وفات رسول خدا(ص).

از آنجا که مؤلف، کتاب خود را با توجه به ترجمه سیره ابن هشام تدوین کرده است، نیازى به ذکر منابع نبوده و سلسله اسناد را نیز حذف نموده است. البته مصصح تلاش کرده است مطالب نقل شده را به اصل ترجمه و گاه اصل عربى ارجاع دهد و همچنین توضیحات لازم درباره واژه‌ها یا کلمات نامأنوس را ارئه کند.

مؤلف بر روش ابن اسحاق، به آیاتى از قرآن کریم که به مناسبت رویدادهاى عصر نبوى نازل شده اشاره نموده، ولى در این باره هم اختصار را رعایت کرده است.

منابع

• ویکی نور